Σπήλαια

Από τα 1.400 σπήλαια που είναι γνωστά στη περιοχή των Χανίων, τα 260 βρίσκονται στα Σφακιά. Πολλά από αυτά βρίσκονται στις Σφακιανές μαδάρες των Λευκών ορέων, ενώ η περιοχή της Αγίας Ρουμέλης είναι η πρώτη σε αριθμό, με εξήντα δύο σπήλαια και βάραθρα.  Από αυτά, ελάχιστα έχουν εξερευνηθεί, ενώ τα περισσότερα περιμένουν τους σπηλαιολόγους  που θα φέρουν στο φως τα μυστικά τους. Τα περισσότερα, ήταν καταφύγια και κρησφύγετα των κατοίκων της περιοχής, σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Υπάρχουν επίσης ενάλια ανεξερεύνητα ακόμα σπήλαια. Επισκέψιμα προς το παρόν, είναι το 'Αγιασμάτσι', ανατολικά του χωριού Καψοδάσους και του 'Δασκαλογιάννη', δυτικά της Χώρας Σφακίων. Από τα βάραθρα, περισσότερα από 125 βρίσκονται στην περιοχή της κορυφής Κάστρο Ασκύφου και άλλα στο Κακό Καστέλι. Το πλέον βαθύ μέχρι στιγμής, είναι το βάραθρο 'Πραλίνα', όπου το 2008 Ελληνογαλλική αποστολή έφτασε τα 628μ. Ας δούμε τα πιο σημαντικά σπήλαια.

Αγιασμάτσι

Το σπήλαιο αυτό βρίσκεται 1 χλμ. ανατολικά του χωριού Καψοδάσος, σε υψόμετρο 296μ. Είναι από τα ωραιότερα σπήλαια των Χανίων, με υπέροχο διάκοσμο και μεγάλη αρχαιολογική αξία. Το σπήλαιο ήταν γνωστό στους ντόπιους, αλλά ανακαλύφθηκε επίσημα το 1963, ύστερα από την καθοδήγηση του Αριστοτέλη Φουκαράκη, που ήταν δάσκαλος στον Πατσιανό,  όπου και ερευνήθηκε επιφανειακά.  Η έρευνα, έφερε στο φως κεραμικά ευρήματα, τα οποία πιστοποιούν ότι το σπήλαιο είχε χρησιμοποιηθεί ως ιερό κατά την ελληνιστική περίοδο και την πρώιμη ρωμαϊκή. Δύο από τους τύπους των ευρημάτων, οι 'αρύταινες' (κουτάλες) και οι πολύμυξοι λύχνοι (λυχνάρια), είναι σπάνιοι  ή μοναδικοί. Επίσης στα ευρήματα έγιναν αναλύσεις που συντέλεσαν σημαντικά στη ερμηνεία της κεραμικής. Η λατρεία σε σπήλαια είναι ελάχιστα γνωστή  στην Κρήτη.

Δασκαλογιάννη

Στη Χώρα Σφακίων. Κατά την επανάσταση του Δασκαλογιάννη λειτούργησε ως νομισματοκοπείο. Η προσέγγιση γίνεται με βάρκα.

Δρακολάκκοι

Στην περιοχή του Άη Γιάννη προς τα Λευκά όρη.  Έχει μήκος ένα χιλιόμετρο ενώ στο εσωτερικό του υπάρχει λεπτή λευκή άμμος και νερό.   Είναι ένα υπόγειο ποτάμι που τους καλοκαιρινούς μήνες αδειάζει από νερό και είναι επισκέψιμο. Έχει εξερευνηθεί σε βάθος 1750 μέτρων και έχει χαρτογραφηθεί από σπηλαιολόγους. Έως τα 400 μέτρα μπορεί να το επισκεφτεί οποιοσδήποτε αρκεί να έχει καλό φακό και κράνος, από τα 400 μέτρα και μετά χρειάζεται ειδικός εξοπλισμός και εμπειρία. Για να φτάσει κάποιος ως εκεί πρέπει να διασχίσει 6 χλμ χωματόδρομο από τον Αη Γιάννη ως τα Κρούσια και μετά μια ώρα περπάτημα.

Σκορδαλάκκια ( Σπηλαιώδες κοίλωμα )

Στο σπήλαιο αυτό των Σφακίων βρίσκεται το παλαιότερο ίχνος κατοίκησης της Κρήτης, και συγκεκριμένα στη θέση 'Σκορδολάκια' του  ορεινού χωριού Ασφένδου. Το σπήλαιο βρίσκεται σε απόκρημνη πλαγιά, κοντά στο δρόμο από Ασφένδου προς Καλλικράτη. Αποτελείται βασικά από μία αίθουσα, η οποία στο παρελθόν ήταν μεγαλύτερων διαστάσεων. Το μικρό αυτό σπήλαιο έχει τεράστια αρχαιολογική σημασία, καθώς το 1960 ανακαλύφτηκαν εγχάρακτες παλαιολιθικές βραχογραφίες στο δάπεδο, κοντά στην είσοδο, πάνω σε σταλαγμιτική πλάκα. Φαίνεται βέβαιο από την θεματολογία και τον τρόπο εγχάραξης, ότι οι βραχογραφίες εντάσσονται στις προϊστορικές περιόδους και πιο συγκεκριμένα ανήκουν στη νεολιθική και χρονολογούνται πριν από περίπου 7.500 έως 8.500 έτη, γεγονός που τις κάνει το παλαιότερο ίχνος κατοίκησης στο νησί. Υπάρχουν εικονιστικά χαράγματα, με παραστάσεις ελαφιού ή αντιλόπης, τόξου με βέλη, ακοντίου, ίσως πλοίου και μικρού κλαδιού. Επίσης, υπάρχουν και αφηρημένα χαράγματα, γραμμικά και τεκτονικά, όπως και άλλα που σχηματίζονται από μικρές σκαλιστές κουκκίδες.

Αυτές οι βραχογραφίες αποδεικνύουν την ύπαρξη κυνηγών στα Σφακιανά βουνά, που είτε ήταν παλαιότεροι των νεολιθικών, είτε επιβίωσαν σε νεολιθικούς χρόνους, απομονωμένοι, συνεχίζοντας μια παράδοση χιλιετιών..

FaLang translation system by Faboba